چغندر لبویی گیاهی دوساله است و در صورتی که در شرایط سرما قرار گیرد ممکن است در سال اول به گل برود. ریشه اصلی چغندر قادر است تا عمق بیش از یک و نیم متری خاک نفوذ کرده و از این رو در مقابل تنش های آبی نسبتاً مقاوم است.
برخی منابع آفریقا را مبدأ چغندر لبویی یا سالادی (Beta vulgaris) ذکر کرده اند. گزارش شده که در قرون وسطی از برگ آن برای تغذیه استفاده می شده است. در قرن ١۵میلادی برای اولین بار در آلمان از ریشه ی ضخیم آن برای تغذیه استفاده شد. چغندر لبویی گیاهی دوساله است و در صورتی که در شرایط سرما قرار گیرد ممکن است در سال اول به گل برود. ریشه اصلی چغندر قادر است تا عمق بیش از یک و نیم متری خاک نفوذ کرده و از این رو در مقابل تنش های آبی نسبتاً مقاوم است.
از نظر اقتصادی و کشاورزی، کاشت و مصرف و حمل و نقل و به ویژه پختن چغندر (لبو) و فروش آن در فصل پاییز و زمستان بسیار متداول است و به ویژه در سالهای اخیر که قیمت آن بالا رفته درآمد نسبتاً خوبی عاید سبزیکاران میکند. البته این مقدار به جز مصرف چغندر در خانهها، غذاها، سالاد و غیره میباشد.
تولید گل و گرده افشانی
گل های چغندر لبویی در محور برگها بوجود می آید. گرده افشانی در این گیاه با کمک حشرات و باد انجام میشود.
برگ
چغندر لبویی دارای برگهای بیضی شکل و بدون بریدگی است و شباهت زیادی به برگ چغندر برگی دارد و تا پایان رشد رویشی حالت طوقه ای خود را حفظ می کند.
مشخصات بتانیکی:
گیاهی دوساله است که در سال اول کاشت، غده آن تشکیل میشود و اگر ریشه غدهای آن را در زمین باقی گذارید ساقه هوایی آن ظاهر شده، به گل میرود. چغندر لبویی، گیاهی دو لپه از خانواده اسفناجیان و از جنس بتا و گونه بتاوولگاریس و واریته بتاوولگاریس واریته اسکولنتا است.
ریشه: ریشه آن محوری است و در پایین یقه گیاه، تشکیل غده قرمز رنگ گرد کم و بیش بزرگی مینماید که شکل آن در ارقام مختلف از کروی گرد خوابیده تا مخروطی فرق میکند.
ساقه: معمولاً در سال دوم زندگی گیاه ظاهر میشود. سطح ساقه سبز رنگ و شیاردار و یکساله است. پس از گل دادن و رسیدن میوه و دانه، خشک میشود و از بین میرود.
برگها: برگها با دمبرگهای بلند و قرمز تیرهرنگ خود، از ناحیه طوقه و از روی غده ظاهر میشوند و به صورت گروهی و بسته به نژاد چغندر کم و بیش افراشته هستند.
گلها: سبز رنگ هستند.
دانه: نسبتاً ریز است و غالباً گروهی از دانه به هم چسبیده میباشند. بذر چغندر دارای قوه نامیه بالایی است و در شرایط مساعد براحتی میروید و خیلی زود رشد است.
انواع:
به علت کثرت انواع چغندر، چند نوع خارجی چغندر سالادی را نام میبریم:
-انواع گرد یا شلجمی
-کروسبی بینگ اچ اس 78
-کروسبی مصری: غدههای آن درشت، گرد خوابیده به رنگ قرمز یا زرد-نارنجی و لطیف و خوشخوراک و بازارپسند میباشد.
-دیترویت دارک رد: فوق العاده زیاد کشت میشود. خیلی همگن است. شکل غده آن گرد کروی یا خوابیده با پوست صاف و پر محصول میباشد.
-دیترویت2
-دیترویت243
-پرفکتد دیترویت: برای تهیه کنسرو مناسب است. دارای رنگ داخلی بهتر و شکل کروی در سنین اولیه است.
-چغندر بولتاردی: رنگ غده آن قرمز و خوشرنگ؛ پوست غده آن خیلی صاف و شکل غده گرد کروی همگن است. بازار پسندی خوبی دارد.
-توپ کوچولو: سریع الرشد است و میتوانید آن را از 15 تیر تا 20 مرداد بکارید و برداشت آن را از وسط مهر تا نیمه آذر انجام دهید. غدههای آن کوچک و همگن و پوست آن صاف است.
-انواع کشیده یا استوانه ای
-هاف لونگ بلود: برای مصرف تازه
-لونگ دارک بلود: طول ریشه آن ممکن است به 30 سانتیمتر برسد.
-چغندر کشیده قرمز فورونو
-چغندر کشیده قرمز لوما
چغندرلبویی را از نظر زمان رسیدن به سه دسته تقسیم می کنند:
-زودرس
-میانرس
-دیررس
همچنین چغندر لبویی را بر اساس شکل ریشه نیز تقسیم بندی می کنند که بر این اساس عبارتند از:
-چغندر لبویی با ریشه های پهن و گرد (بیشتر کشت بهاره)
-چغندر لبویی با ریشه های دراز و کشیده (بیشتر کشت پاییزه)
شرایط رویشی ویژه:
آب و هوا:
از نظر شرایط آب و هوایی میتوانید چغندر را در بسیاری از نقاط معتدله شمال ایران و مناطق نیمهخشک و استپی اکثر نقاط ایران مانند آذربایجان، کردستان، حتی شمال خوزستان، فارس، کرمان، جیرفت، خراسان، گرگان و دامنههای جنوبی البرز، اصفهان، اردستان، اطراف نطنز، کاشان و غیره بکارید.
برای حصول عالیترین نتایج، چغندر را در مناطق معتدل یا مناطق سرد مرطوب بکارید. اگر در هوای گرم نسبت به کاشت آن اقدام کنید مقدار قند محصول کاهش مییابد و رنگ ریشه که باید قرمز تیره یکدست باشد به طبقات سفید و قرمز تقسیم میشود و هر اندازه گرما بیشتر باشد قسمت سفید رنگ آن نیز بیشتر خواهد بود.
کاشت بذر
از آنجا که چغندر لبویی به رطوبت نسبی بالا نیاز دارد، خاک های خیلی سبک که توانایی نگهداری آب را در خود ندارند برای کشت آن مناسب نیستند و از طرفی خاک نباید خیلی سنگین باشد تا ریشه ها بتوانند به راحتی رشد کرده و بد شکل نشوند، همچنین در این خاک ها عملیات زراعی نیز با مشکل روبرو خواهد شد. pH مناسب برای پرورش چغندرلبویی بین ۶٫۸ تا ۷٫۲ است. در صورت کاهش pH در خاک های شنی هوموسی تا ۶ عملکرد نیز کاهش خواهد یافت اما در صورتی که pH به پایین تر از ۶ برسد لازم است با استفاده از آهک برای اصلاح خاک (افزایش pH) اقدام نمود.
بذر چغندر لبوئی رقم دترویت GSN می تواند انتخاب مناسبی برای کشاورزان باشد.
https://www.diyarkesht.com/product-details/detroit-gsn-cultivated-beet-seed/6888
رطوبت:
برای حصول بهترین نتیجه، چغندر را در مناطق مرطوب کشت کنید. در مناطقی که مرطوب نیستند میتوانید با آبیاری بیشتر، رطوبت لازم را برای گیاه فراهم کنید.
حرارت:
برای حصول بهترین جوانهزنی، بذر را در حرارت 29 درجه سانتیگراد کشت کنید ولی با کاشت آن در حرارتهای بین 10 تا 29 درجه سانتیگراد جوانهزنی رضایت بخشی را شاهد باشید.
نور:
چغندر را در نقاط بسیار روشن و آفتابی کشت کنید.
تغذیه چغندر لبویی
چغندر به مواد غذایی فراوان نیاز دارد تا بتواند در مدت زمانی کوتاه حداکثر رشد خود را داشته باشد، از این رو زمینی که چغندر در آن کشت می شود باید غنی از عناصر غذایی باشد.
به همین دلیل لازم است تا از کودهای دامی و شیمیایی به طور همزمان استفاده شود. به این منظور استفاده از ٢٠ تا ۴٠ تن در هکتار کود دامی کاملاً پوسیده شده توصیه می شود. همچنین کودهای معدنی ماکرو و میکرو شامل عناصر ازت، فسفر، پتاسیم (NPK)، آهن، روی، منگنز و… توصیه می شود.
عوامل موثر در میزان مصرف کود و نوع کود مصرفی
-جنس زمین
-حاصلخیزی خاک
-مقدار کود دهی به محصول قبلی
-آب و هوا
-نوع گیاه کاشته شده قبل از چغندر
زمان کاشت:
در آبوهوای مدیترانهای که زمستان معتدل دارد از اواخر تابستان تا اوایل زمستان میتوانید به کاشت بذر اقدام کنید. در جاهایی که خطر یخبندان و سرماهای شدید زمستانه یا بهاره، محل کاشت را تهدید میکند تا خاتمه دوره سرما، از کاشت بذر خودداری کنید. بنابراین بذرکاری را از اول اسفند تا اواخر فروردین انجام دهید تا بهترین نتیجه را به دست آورید. اگر بذرکاری را در اردیبهشت ماه انجام دهید محصولی درجه دوم از حیث رنگ و مقدار قند به دست خواهید آورد. اگر بذرکاری را در خرداد ماه انجام دهید محصول شما کاملاً نامرغوب وکمشیرینی و با عملکرد پایین خواهد بود.
مراقبتهای داشت:
وجین:
به محض این که بوته چغندر از علفهای هرز قابل تشخیص گردید عمل وجین را انجام دهید. وجین را با دست یا تراکتورهای سبک و کوچک انجام دهید ولی بین بوتهها روی خطوط را حتماً با دست وجین کنید. اگر از کولتیواتور برای مبارزه با علفهای هرز بین ردیفها استفاده میکنید با توجه به نوع خاک و فصلی که در آن محصول را میکارید از کولتیواتور استفاده نمایید. در خاکهای سبک، کمتر از خاکهای سنگین از کولتیواتور استفاده کنید. در فصولی که بارندگی بیشتر است نیز احتیاج به کولتیواتورزنی بیشتری دارید. به خاطر وجود ریشههای زیاد در نزدیک سطح خاک، کولتیواتورزنی را عمیق انجام ندهید.
برداشت:
زمانی که قطر ریشهها به 3 تا 4 سانتیمتر رسید (یعنی حدود 2 تا 4 ماه بعد از کاشت) میتوانید اقدام به برداشت محصول نمایید. بهترین قطر ریشه از لحاظ مصرف تازه و کنسروی زمانی است که ریشه به قطر 5 تا 8 سانتیمتر رسیده باشد. پس برای رسیدن به بهترین کیفیت زمانی که قطر حدود 5 تا 8 سانتیمتر شده باشد برداشت کنید.
آفات و بیماری ها
چغندر لبویی معمولاً با آفات و بیماری های معدودی روبرو می شود. اگر رطوبت هوا بالا باشد ممکن است برگها توسط قارچهای خاکزی آلوده شوند به همین خاطر اگر در مناطق مرطوب اقدام به کشت شود لازم است تا هر ۷ تا ۱۰ روز از قارچکش استفاده شود، همچنین این گیاه ممکن است به سفیدک داخلی آلوده شود. همچنین برای جلوگیری از بوته میری، قبل از کاشت باید بذور را با قارچکش ضدعفونی کرد. لارو برخی از حشرات نیز به این گیاه حمله می کنند که برای مبارزه باید در زمان مناسب و با نظر کارشناس اقدام نمود.
منابع :
https://taranomesabz.ir/
https://abanagri.com/